ਛਠ ਪੂਜਾ

ਛਠ ਪੂਜਾ ਜਾਂ ਛਠ ਤਿਉਹਾਰ, ਸ਼ਸ਼ਠੀ ਪੂਜਾ ਕਾਰਤਿਕ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਸ਼ਸ਼ਥੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਬਿਹਾਰ, ਝਾਰਖੰਡ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਪੂਰਬੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਤਰਾਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮੈਥਿਲ, ਮਾਘੀ ਅਤੇ ਭੋਜਪੁਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬਿਹਾਰ ਜਾਂ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ ਜੋ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਤੋਂ ਚਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁਖ ਤਿਉਹਾਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਵੈਦਿਕ ਆਰੀਅਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਝਲਕ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਊਸ਼ਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਵਰਣ ਆਰਿਆ ਰੀਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਹਾਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਛਠ ਪੂਜਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਛਠ ਪੂਜਾ ਸੂਰਜ, ਕੁਦਰਤ, ਪਾਣੀ, ਹਵਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਛਠੀ ਮਈਆ ਨੂੰ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ, ਛਠ ਪੂਜਾ , ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਿਥਿਲਾ ਵਿੱਚ ਰਨਬੇ ਮਾਈਆ, ਭੋਜਪੁਰੀ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸਬਿਤਾ ਮਾਈਆ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਰਣਬੇ ਠਾਕੁਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਛਠੀ ਮਈਆ ,ਪਾਰਵਤੀ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਰੂਪ, ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਭੈਣ, ਨੂੰ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਛਠੀ ਮਈਆ ਕਾਲੀ ਪੂਜਾ ਤੋਂ ਛੇ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਛੇਵੇਂ ਚੰਦਰ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿਥਿਲਾ ਵਿੱਚ ਛਠ ਦੌਰਾਨ, ਮੈਥਿਲ ਔਰਤਾਂ ਮਿਥਿਲਾ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਬਿਨਾਂ ਸਿਲਾਈ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਸੂਤੀ ਧੋਤੀ ਪਹਿਨਦੀਆਂ ਹਨ। ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਸਖ਼ਤ ਹਨ ਅਤੇ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਵਿੱਤਰ ਇਸ਼ਨਾਨ, ਵਰਤ ਅਤੇ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ (ਵ੍ਰਿਤ) ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼, ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ (ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦੀ ਭੇਟ) ਅਤੇ ਅਰਘ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਉਪਾਸਕ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਵਤੀਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪਰਵ ਤੋਂ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਮੌਕੇ' ਜਾਂ 'ਤਿਉਹਾਰ') ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਵੀ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਛਠ ਇੱਕ ਲਿੰਗ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਿਉਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਰ ਕੋਈ, ਮਰਦ, ਔਰਤਾਂ, ਬੁੱਢੇ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ, ਛਠ ਪੂਜਾ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਵਾਤਾਵਰਣਵਾਦੀ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਛਠ ਪੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣ-ਅਨੁਕੂਲ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਨੇਪਾਲੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਸਮਾਜਿਕ/ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਤਾ

ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਮੁੰਗੇਰ ਸੀਤਾ ਮਾਨਪਾਥਰ (ਸੀਤਾ ਚਰਨ) ਸੀਤਾਚਰਨ ਮੰਦਰ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮੁੰਗੇਰ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੱਥਰ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਂ ਸੀਤਾ ਨੇ ਮੁੰਗੇਰ ਵਿੱਚ ਛਠ ਪੂਜਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਛਠ ਪੂਜਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਲਈ ਮੁੰਗੇਰ ਅਤੇ ਬੇਗੂਸਰਾਏ ਵਿੱਚ ਛਠ ਪੂਜਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬਹੁਤ ਧੂਮਧਾਮ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਦੇਵ ਸੂਰਿਆ ਮੰਦਿਰ ਦੇਵ ਸੂਰਿਆ ਮੰਦਿਰ ਦੇਵ ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਚੋਟੀ ਦਾ ਸੂਰਜ ਮੰਦਿਰ

ਲੋਕ ਤਿਉਹਾਰ ਛਠ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁਰੀਲੇ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਬਣਾਉਣ ਸਮੇਂ, ਖਰਨੇ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਅਰਗਿਆ ਭੇਟ ਕਰਨ ਸਮੇਂ, ਅਰਘਿਆ ਦਾਨ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਘਾਟ ਤੋਂ ਘਰ ਪਰਤਣ ਸਮੇਂ।

ਛਠ ਮੁਬਾਰਕ ਸੰਦੇਸ਼

ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਪੂਜਾ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ. ਇਸ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਵੇਦਾਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਰਗੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਹਨ। ਇਸ ਵਰਤ ਲਈ, ਨਾ ਤਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਪੁਜਾਰੀ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਜੋ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰਗੁਜ਼ਾਰ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਲਈ ਆਪੋ-ਆਪਣੀਆਂ ਜਨਤਕ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ, ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਲੰਘਣ ਵਾਲੇ ਰਸਤਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ, ਛੱਪੜਾਂ ਜਾਂ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ 'ਤੇ ਅਰਗੀ ਭੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਯੋਗ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਜ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮਦਦ ਦੀ ਮੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਖਰੜ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਰਧਿਆਣ ਤੱਕ ਸਮਾਜ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਮੂਹਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੈ। ਛਠ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਚਾਰ ਦਿਨ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਲ ਭਰ ਖੁਸ਼, ਤੰਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚਾਰ ਦਿਨ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਘਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਛਠ ਗੀਤ

ਛਠ, ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ

ਛਠ ਸ਼ਸ਼ਠੀ ਦਾ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਹੈ। ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਦੀਵਾਲੀ ਮਨਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਵਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਔਖੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਾਤ ਹੈ, ਕੱਤਕ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦੀ ਸ਼ਸ਼ਥੀ ਨੂੰ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਵਰਤ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਛਠ ਵ੍ਰਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।

ਜੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਛਠ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਸ਼ਸ਼ਠੀ ਤਿਥੀ (ਛਠ) 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖਗੋਲੀ ਤਬਦੀਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਅਲਟਰਾਵਾਇਲਟ ਕਿਰਨਾਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਪਰ ਆਮ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਣ ਨਾਲ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਸੂਰਜ (ਤਾਰੇ) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਪਰਾਬੈਂਗਣੀ ਕਿਰਨਾਂ) ਦੇ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ।

ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਦੀਆਂ ਪਰਾਬੈਂਗਣੀ ਕਿਰਨਾਂ ਵੀ ਚੰਦਰਮਾ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ, ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਪਰਾਬੈਂਗਣੀ ਕਿਰਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸਾ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਮਾਮੂਲੀ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੀ ਅਲਟਰਾਵਾਇਲਟ ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਉਸ ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਜਾਂ ਜੀਵਿਤ ਜੀਵ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਧਾਰਨ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖਾਂ 'ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਖਾਸ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ, ਪਰ ਉਸ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਕੀਟਾਣੂ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਜਾਂ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਛਠ ਵਰਗੀ ਖਗੋਲੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ (ਚੰਦਰਮਾ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਘੁੰਮਣ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਸਮਤਲ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਸਿਰਿਆਂ 'ਤੇ), ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਅਲਟਰਾਵਾਇਲਟ ਕਿਰਨਾਂ, ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਧਰਤੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਮ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਵੇਲੇ ਹੋਰ ਵੀ ਸੰਘਣਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੋਤਿਸ਼ ਗਣਨਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਘਟਨਾ ਕੱਤਕ ਅਤੇ ਚੇਤ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਚੰਦ ਤੋਂ ਛੇ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜੋਤਿਸ਼ ਗਣਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਛਠ ਤਿਉਹਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਮਿਤੀ

ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਚਾਰ ਦਿਨ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਈ ਦੂਜ ਦੇ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਲੂਣ, ਘਿਓ ਨਾਲ ਬਣੇ ਅਰਵਾ ਚੌਲ ਅਤੇ ਕੱਦੂ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਵਜੋਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਰਤ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 7 ਵਜੇ ਤੋਂ ਖੀਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਰਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਡੁੱਬਦੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਅਰਘ ਭਾਵ ਦੁੱਧ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਖੀਰਲੇ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਜਾ ਵਿਚ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਸਣ ਅਤੇ ਪਿਆਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਭਗਤੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੂਜਾ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਛਠ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ

ਛਠ ਪੂਜਾ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਕੱਤਕ ਸ਼ੁਕਲ ਚਤੁਰਥੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਰਤਿਕ ਸ਼ੁਕਲ ਸਪਤਮੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਲਗਾਤਾਰ 36 ਘੰਟੇ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਪਾਣੀ ਵੀ ਨਹੀ ਪੀਂਦੇ।

ਇਸ਼ਨਾਨ ਅਤੇ ਖਾਣਾ

ਇਸ ਗੀਤ ਵਿਚ ਇਕ ਤੋਤੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਜੋ ਕੇਲਿਆਂ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਇਕ ਝੁੰਡ ਦੇ ਕੋਲ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤੋਤੇ ਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ 'ਤੇ ਚੁੰਨੀ ਮਾਰੀ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਕੋਲ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੁਆਫ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਤੋਤਾ ਕੇਲੇ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦਾ ਕ੍ਰੋਧ ਭੜਕਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਹੁਣ ਉਸਦੀ ਗਰੀਬ ਪਤਨੀ ਸੁਗਨੀ ਕੀ ਕਰੇ? ਇਸ ਵਿਛੋੜੇ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਹਿਣਾ ਹੈ? ਹੁਣ ਸੂਰਜਦੇਵ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ, ਆਖਿਰ ਉਸਨੇ ਪੂਜਾ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਖਰਨਾ ਅਤੇ ਲੋਹੰਡਾ

ਛਠ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਨਹੇ-ਖੈ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੱਤਕਸ਼ੁਕਲ ਚਤੁਰਥੀ, ਚੇਤ ਜਾਂ ਕਾਰਤਿਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਚਤੁਰਥੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਘਰ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਨਦੀ ਗੰਗਾ, ਗੰਗਾ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਜਾਂ ਤਾਲਾਬ 'ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਨਹੁੰ ਆਦਿ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੱਟ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਗੰਗਾ ਜਲ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਹ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਇਸ ਦਿਨ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਵਾਰ ਹੀ ਭੋਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਕੱਦੂ ਦੀ ਸਬਜ਼ੀ, ਮੂੰਗ ਦੀ ਦਾਲ ਅਤੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਤਲੀਆਂ ਪਰੀਆਂ, ਪਰਾਠੇ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਆਦਿ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਭੋਜਨ ਪਿੱਤਲ਼ ਜਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਅੰਬ ਦੀ ਲੱਕੜ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਨੂੰ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਇਸਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।

ਦੁਬਾਰਾ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ 'ਖੀਰ-ਰੋਟੀ' ਦਾ ਉਹੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ (ਖਰਨਾ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਪੀਠਾ ਅਤੇ ਘਿਓ ਵਾਲੀ ਰੋਟੀ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਵਜੋਂ ਵਰਤਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਅਗਲੇ 36 ਘੰਟੇ ਨਿਰਜਲਾ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ, ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਛਠ ਪੂਜਾ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਸਾਦ ਥੇਕੂਆ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ

ਛਠਵਰਤੀ ਛਠ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹੋਏ

ਛਠ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਤੀਜਾ ਦਿਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਧਿਆ ਅਰਘਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਚੈਤਰ ਜਾਂ ਕਾਰਤਿਕ ਸ਼ੁਕਲਾ ਸ਼ਸ਼ਠੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਇਕੱਠੇ ਪੂਜਾ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਸਾਦ ਜਿਵੇਂ ਥੇਕੂਆ, ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਲੱਡੂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਚਵਨੀਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਛਠ ਪੂਜਾ ਲਈ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਛਠ ਪੂਜਾ ਲਈ, ਪੂਜਾ ਦੀਆਂ ਭੇਟਾਂ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਬਾਂਸ ਦੀ ਬਣੀ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਦੌਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਵਕਰੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਪੂਜਾ ਅਰਚਨਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੂਪ, ਨਾਰੀਅਲ, ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਫਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੂਜਾ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰ ਦਾ ਆਦਮੀ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਚੁੱਕ ਕੇ ਛਠ ਘਾਟ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਪਵਿੱਤਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ, ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਛਠ ਘਾਟ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਅਕਸਰ ਛਠ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਛਠ ਪੂਜਾ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਚੈਤ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਕੱਤਕ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਚਤੁਰਥੀ ਤਿਥੀ, ਪੰਚਮੀ ਤਿਥੀ, ਸ਼ਸ਼ਤੀ ਤਿਥੀ ਅਤੇ ਸਪਤਮੀ ਤਿਥੀ ਨੂੰ। ਸ਼ਸ਼ਠੀ ਦੇਵੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਕਾਤਯਾਨੀ ਮਾਤਾ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦਿਨ, ਅਸੀਂ ਸ਼ਸ਼ਠੀ ਮਾਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਸ਼ਸ਼ਠੀ ਮਾਤਾ, ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੂਜਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੂਜਾ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਸਥਾਨ ਜਾਂ ਨਦੀ ਦੇ ਤਾਲਾਬ ਵਰਗਾ ਸਥਾਨ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ, ਇਸੇ ਲਈ ਛਠ ਪੂਜਾ ਲਈ ਸਾਰੇ ਨਦੀ ਦੇ ਤਾਲਾਬਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਦੀ ਦੇ ਤਾਲਾਬ ਗੰਗਾ ਮਈਆ ਜਾਂ ਨਦੀ ਦੇ ਤਲਾਬ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਸਥਾਨ ਹੈ

ਔਰਤਾਂ ਨਦੀ ਜਾਂ ਛੱਪੜ ਦੇ ਕੰਢੇ ਜਾ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਮੈਂਬਰ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਏ ਥੜ੍ਹੇ 'ਤੇ ਬੈਠਦੀਆਂ ਹਨ। ਛਠ ਮਾਤਾ ਦਾ ਚੌੜਾ ਨਦੀ 'ਚੋਂ ਮਿੱਟੀ ਕੱਢ ਕੇ, ਉਸ 'ਤੇ ਪੂਜਾ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਰੱਖ ਕੇ, ਨਾਰੀਅਲ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਅਤੇ ਦੀਵੇ ਜਗਾ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਲੈ ਕੇ, ਗੋਡਿਆਂ-ਡੂੰਘੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਡੁੱਬਦੇ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਅਰਘ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੰਜ ਵਾਰ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਊਸ਼ਾ ਅਰਘ

ਛਠਵ੍ਰਤੀ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਅਰਗਿਆ ਭੇਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ

ਚੌਥੇ ਦਿਨ, ਕਾਰਤਿਕ ਸ਼ੁਕਲ ਸਪਤਮੀ ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਅਰਘ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਲਈ ਘਾਟ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅਰਘ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨਵੇਂ ਪਕਵਾਨ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕੰਦ, ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਫਲ ਉਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਅਰਗ ਵਰਗੇ ਹਨ. ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਿਰਫ਼ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਹੀ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੂਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘਾਟ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਥੇ ਮੌਜੂਦ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਵੰਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਘਰ ਆ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਵੰਡਦੇ ਹਨ। ਘਰ ਪਰਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ 'ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਬਾਬਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਥੇ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੂਜਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕੱਚੇ ਦੁੱਧ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਪੀ ਕੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਖਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਵਰਤ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਰਾਨ ਜਾਂ ਪਰਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬਿਨਾਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਵੇਰੇ ਹੀ ਨਮਕੀਨ ਭੋਜਨ ਖਾਂਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

ਛਠ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਛਠ ਵ੍ਰਤ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਕਠਿਨ ਤਪੱਸਿਆ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਇਹ ਛਠ ਵਰਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਕੁਝ ਮਰਦ ਵੀ ਇਹ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਰਵੈਤੀਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਵਰਤ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਵਰਤ ਰੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਭੋਜਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਇੱਕ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਬਿਸਤਰਾ ਵੀ ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਤਿਉਹਾਰ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਫਰਸ਼ 'ਤੇ ਕੰਬਲ ਜਾਂ ਚਾਦਰ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਰਾਤ ਕੱਟਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ। ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਿਲਾਈ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਔਰਤਾਂ ਸਾੜੀ ਪਾ ਕੇ ਅਤੇ ਮਰਦ ਧੋਤੀ ਪਹਿਨ ਕੇ ਛਠ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। 'ਛੱਠ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਮਨਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਵਿਆਹੀ ਔਰਤ ਇਸ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ। ਜੇਕਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ।

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਛਠ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਸੂਰਜ ਸ਼ਸ਼ਠੀ ਵਰਤ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਸਨੂੰ ਛਠ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਚੇਤ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਕੱਤਕ ਵਿੱਚ। ਚੇਤ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਛਠ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਚੇਤੀ ਛਠ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੱਤਕ ਵਿੱਚ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਕੱਤਕ ਛਠ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ, ਅਤੇ ਇੱਛਤ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਬਰਾਬਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਛਠ ਵਰਤ ਸਬੰਧੀ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ। ਇੱਕ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਰਾਜ ਜੂਏ ਵਿੱਚ ਗੁਆ ਲਿਆ ਤਾਂ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਕਹੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਛਠ ਦਾ ਵਰਤ ਰੱਖਿਆ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਵਾਪਸ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਅਤੇ ਛੱਠੀ ਮਾਈ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦਾ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ

ਛਠ ਪੂਜਾ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਘਾਟ

ਇੱਕ ਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਸੁਰਾਂ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਦੈਂਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਾਰ ਹੋਈ, ਤਦ ਮਾਤਾ ਦੇਵੀ ਅਦਿਤੀ ਨੇ ਇੱਕ ਚਮਕਦਾਰ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਵਰਾਣਿਆ ਦੇ ਦੇਵ ਸੂਰੀਆ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਧੀ ਰਣਬੇ (ਛਠੀ ਮਈਆ) ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ। ਤਦ ਛਠੀ ਮਾਈ ਨੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲਾ ਚਮਕੀਲਾ ਪੁੱਤਰ ਹੋਣ ਦਾ ਵਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਦਿਤੀ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਏਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ, ਭਗਵਾਨ ਅਦਿੱਤਿਆ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਦੈਂਤਾਂ ਉੱਤੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਦਵਾਈ।

ਛਠ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਦੂਜਾ ਦਿਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਖਰਨਾ ਜਾਂ ਲੋਹੰਡਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਚੇਤ ਜਾਂ ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਇੱਕ ਬੂੰਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪੀਂਦੇ, ਖਾਣਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਚੌਲ, ਗੁੜ ਅਤੇ ਗੰਨੇ ਦੇ ਰਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਖੀਰ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਲੂਣ ਅਤੇ ਖੰਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਵਸਤੂਆਂ ਸੂਰਯਦੇਵ ਨੂੰ ਫਿਰ ਉਸੇ ਘਰ ਵਿਚ ਨਵੈਦਯ ਅਤੇ 'ਏਕਾਂਤ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਕੋਈ ਰੌਲਾ ਨਾ ਪਵੇ। ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲਈ ਇਕੱਲੇ ਭੋਜਨ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕੋਈ ਵੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਨਾ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤ

ਇਸ ਸਮੱਗਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖੁਦ ਤਿਆਰ ਕਣਕ ਦੇ ਆਟੇ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ 'ਥੀਕੂਆ' ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਥੇਕੂਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਆਟੇ ਦੇ ਗੁੱਦੇ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਪਰੋਕਤ ਪਕਵਾਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਾਰਤਿਕ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਕੰਦਾਂ, ਜੜ੍ਹਾਂ, ਫਲ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਮਸਾਲੇ ਅਤੇ ਅਨਾਜ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੰਨਾ, ਜੈਤੂਨ ਦਾ ਤੇਲ, ਹਲਦੀ, ਨਾਰੀਅਲ, ਨਿੰਬੂ (ਵੱਡਾ), ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਕੇਲੇ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ. ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਪੂਰੀਆਂ (ਕੱਟੀਆਂ ਅਤੇ ਟੁੱਟੀਆਂ) ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਘਾਟ 'ਤੇ ਨਵੇਂ ਦੀਵੇ, ਨਵੀਂ ਬੱਤੀ ਅਤੇ ਘਿਓ ਲੈ ਕੇ ਜਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੋਜਨ ਕੁਸਾਹੀ ਕੇਰਵ (ਹਲਕਾ ਹਰਾ ਕਾਲਾ, ਮਟਰ ਨਾਲੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਛੋਟਾ) ਦਾ ਅਨਾਜ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਅਰਘਿਆ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੱਲ੍ਹ ਸਵੇਰੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਲੋਕ ਘਾਟ 'ਤੇ ਰਾਤ ਠਹਿਰਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਛਠ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਲੈ ਕੇ ਘਰ ਆ ਕੇ ਦੇਵਕਾਰੀ 'ਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਇੱਕ ਦੇਵਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ

ਛਠ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਵਿਚੋਂ, ਸੂਰਜ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਦੇਵਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੂਰਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਮਨੁੱਖੀ ਰੂਪ ਦੀ ਕਲਪਨਾ

ਬਾਅਦ ਦੇ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਦੇ ਅੰਤਮ ਦੌਰ ਵਿੱਚ, ਸੂਰਜ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਰੂਪ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਸ ਨੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲਿਆ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਕਾਲ ਨੇੜੇ ਆਇਆ, ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੁੰਦੀ ਗਈ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵੀ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ।

ਸਿਹਤ ਦੇ ਇੱਕ ਦੇਵਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ

ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਪਾਈ ਗਈ। ਆਪਣੀ ਖੋਜ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਰਿਸ਼ੀ-ਮੁਨੀਆਂ ਨੇ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਦਿਨ 'ਤੇ ਇਸਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ. ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਛਠ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਪੋਤਾ ਸ਼ੰਬ ਕੋੜ੍ਹ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ। ਇਸ ਰੋਗ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੂਰਯੋ-ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਲਈ ਸ਼ਾਕਯ ਟਾਪੂ ਤੋਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਬੁਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।

ਨਾਮਕਰਨ

ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਛਠ ਪੂਜਾ ਨੂੰ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਆਏ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਆਰੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਅਤੇ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨਵਨਿਰਮਾਣ ਸੈਨਾ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਿਹਾ ਹੈ।

ਰਾਮਾਇਣ ਤੋਂ

ਛਠ ਪੂਜਾ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਕਈ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ।

ਮਹਾਭਾਰਤ ਤੋਂ

ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਛਠ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੂਰਜਪੁਤਰ ਕਰਨ ਨੇ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਕਰਨਾ ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਭਗਤ ਸੀ। ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਜਲ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਸੂਰਜ ਭਗਵਾਨ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਯੋਧਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਵੀ ਛਠ ਦੌਰਾਨ ਅਰਗਿਆ ਦੇਣ ਦੀ ਇਹੀ ਵਿਧੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ।

ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਪਰ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਦੇਵਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਵੇਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੈਦਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਜਿਵੇਂ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਆਦਿ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਚਰਚਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਨਿਰੁਕਤ ਦੇ ਲੇਖਕ ਯਾਸਾਕਾ ਨੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਆਕਾਸ਼ੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।

ਪੁਰਾਣਾਂ ਤੋਂ

ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਛੱਠ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੇ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਇਹ ਵਰਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਨਚਾਹੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਉਸਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਊਸ਼ਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਊਸ਼ਾ ਹਨ। ਛੱਠ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਸਾਂਝੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਵੇਰੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਰਨ (ਊਸ਼ਾ) ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਕਿਰਨ (ਪ੍ਰਤਿਊਸ਼ਾ) ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਅਰਘ ਦੇ ਕੇ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ

• 'ਕੇਲਵਾ ਜੇ ਫੇਰੇਲਾ ਘਾਵੜ ਸੇ, ਓਏ ਪਾਰ ਸੁਗਾ ਮੇਦਰਾਏ
• ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਬਾਂਸ ਦੀ ਬੇਨ ਹੈ, ਬਾਂਸ ਡਗਮਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
• ਸੇਵਿਲ ਦੇ ਪੈਰ ਤੇਰੀ ਛੇਵੀਂ ਮਾਂ ਹੈ। ਤੇਰੀ ਮਹਿਮਾ ਬੇਅੰਤ ਹੈ।
• ਉਗੁ ਨ ਸੂਰਜ ਦੇਵ ਭੈਲੋ ਅਰਗ ਕੇ ਬੇਰ ॥
• ਨਿੰਦਿਆ ਦੀ ਸੁੰਨੀ ਅੱਖ ਨਹੀਂ ਖੁੱਲੀ।
• ਚਾਰ ਕੋਨਿਆਂ ਦਾ ਪੋਖਰਵਾ
• ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਰੇਲੀ ਛਠ ਬਾਰਾਤੀਆ ਨਾਲ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ।

ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਂਡਵਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੂਰਜ ਪੂਜਾ ਕਰਦੀ ਸੀ।

ਕੇਰਵਾ ਜੇ ਫੇਰੇਲਾ ਘਾਵੜ ਸੇ ਓਹ ਪਾਰ ਸੁਗਾ ਮੇਦਰਾਏ

ਉ ਜੇ ਖਬਰੀ ਜਾਨਿਬੋ ਆਦਿਕ (ਸੂਰਜ) ਸੇ ਸੁਗਾ ਦੇਲੇ ਜੁਥਿਆਏ

ਉ ਜੇ ਮਰਬੋ ਰੇ ਸੁਗਾਵਾ ਕਮਾਨ ਸੇ ਸੁਗਾ ਮੁਰਝਾ ਗਿਆ

ਉ ਜੇ ਸੁਗਨਿ ਜੇ ਰੋਏ ਲੇ ਵਿਯੁਗ ਸੇ ਆਦਿਤ ਹੋਇ ਨ ਸਹਾਏ ਦੇਵ ਹੋਇ ਨ ਸਹਾਏ

ਕੱਚ ਹੀ ਬਾਂਸ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੈ, ਵਹਾਅ ਵਗਦਾ ਰਹੇਗਾ, ਵਹਿ ਜਾਵੇਗਾ, ਵਹਾਅ ਵਹਿ ਜਾਵੇਗਾ... ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੇ ਕਮੀਨੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕੀ ਭੰਗੀ ਕੇਕੜਾ ਜਾਵੇਗਾ? ਕੀ ਭੰਗੀ ਕੇਕੜਾ ਜਾਵੇਗਾ? ਤੂੰ ਐਸਾ ਭਟਕਣ ਵਾਲਾ, ਭਾਬੀ ਮਾਂ ਛੱਤੀ ਕੋਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ… ਭਾਬੀ ਛੱਤੀ ਮਾਂ ਕੋਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ… ਕੱਚ ਬਾਂਸ ਦਾ ਸਕਰਟ ਹੈ, ਸਕਰਟ ਝੂਲਦਾ ਹੈ... ਸਕਰਟ ਝੂਲਦਾ ਹੈ...

ਕੇਰਵਾ ਜੇ ਫੇਰੇਲਾ ਘਾਵੜ ਸੇ ਓਹ ਪਰ ਸੁਗਾ ਮੇਂਦਰੀ... ਓਹ ਪਰ ਸੁਗਾ ਮੇਂਦਰੀ... ਖਬਰੀ ਜਾਨਿਬੋ ਆਦਿਤ ਸੇ ਸੁਗਾ ਦੇਲੇ ਜੁਥਿਆਏ ਸੁਗਾ ਦੇਲੇ ਜੁਥਿਆਏ... ਓ ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਸੁਗਵਾ ਕਮਾਨ ਨਾਲ ਮਾਰੋ ਸੁਗਾ ਮੁਰਝਾ ਗਿਆ... ਸੁਗਾ ਮੁਰਝਾ ਗਿਆ... ਕੇਰਵਾ ਜੇ ਫਰੇਲਾ ਘਾਵੜ ਸੇ ਓਹ ਪਰ ਸੁਗਾ ਮੇਂਦ੍ਰੈ... ਓਹ ਪਰ ਸੁਗਾ ਮੇਂਦ੍ਰੈ...

ਪਟਨਾ ਦੇ ਘਾਟ 'ਤੇ ਨਿਆਰੀ ਨਾਰੀਅਰ... ਬੇਸ਼ੱਕ ਨਰੀਅਰ ਕਿਨਬੋ... ਅਰਘ ਦੇਬੇ ਨੇ ਹਾਜੀਪੁਰ ਤੋਂ ਕੇਰਵਾ ਮੰਗਵਾਉਣਾ ਹੈ... ਅਰਘ ਦੇਬੇ ਯਕੀਨਨ... ਆਦਿਤ ਮਾਨੇਬ ਛਤ ਪਰਬਿਆ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਲਾੜਾ ਮੰਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ... ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਲਾੜਾ ਮੰਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ... ਪਟਨਾ ਦੇ ਘਾਟਾਂ 'ਤੇ ਨਾਰੀਅਰ, ਜੋ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ... ਨਾਰੀਅਰ ਜੋ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ... ਪੰਜ ਪੁੱਤਰ, ਅਨ, ਧਨ, ਲਕਸ਼ਮੀ, ਲਛਮੀ ਮਾਂਗਬੇ ਜਰੂਰ...ਲਛਮੀ ਮਾਂਗਬੇ ਜਰੂਰ... ਸੁਪਾਰੀ, ਸੁਪਾਰੀ, ਕਚਾਵਣੀਆ ਛਠ ਪੂਜਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ... ਛਠ ਪੂਜਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ... ਕੰਚਨ ਨੇ ਹੀਰੇ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਲਾੜਾ ਜ਼ਰੂਰ ਮੰਗਣਾ ਹੈ...ਲਾੜਾ ਜ਼ਰੂਰ ਮੰਗੇਗਾ...ਪੰਜ ਪੁੱਤਰ, ਅਨ, ਧਨ, ਲੱਛਮੀ, ਲੱਛਮੀ ਜ਼ਰੂਰ ਮੰਗੇਗਾ...ਲੱਛਮੀ ਜ਼ਰੂਰ ਮੰਗੇਗਾ... pua dish kachavaniya ਸੂਪਵਾ ਭਰਬੇ ਜਰੂਰ... ਸੂਪਵਾ ਭਰਬੇ ਜਰੂਰ... ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਦੌਰੀਆ ਸੇਨੁਰਾ ਟਿੱਕਬੇ, ਉੱਥੇ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ... ਸੇਨੁਰਾ ਨੂੰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ... ਊਹਾਵਣ ਜੇ ਘਰਿ ਛਠੀ ਮਈਆ ॥ ਅਦਿਤ ਰਿਜ਼ਬੇ ਬੇਸ਼ੱਕ... ਆਦਿਤ ਰਿਜ਼ਬੇ ਬੇਸ਼ੱਕ... ਕੱਚ ਹੀ ਬਾਂਸ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੈ, ਵਹਾਅ ਵਗਦਾ ਰਹੇਗਾ, ਵਹਿ ਜਾਵੇਗਾ... ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੇ ਕਮੀਨੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕੀ ਭੰਗੀ ਕੇਕੜਾ ਜਾਵੇਗਾ? ਕੀ ਭੰਗੀ ਕੇਕੜਾ ਜਾਵੇਗਾ? ਤੂੰ ਐਸਾ ਭਟਕਣ ਵਾਲਾ, ਭਾਬੀ ਮਾਂ ਛੱਤੀ ਕੋਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ… ਭਾਬੀ ਛੱਤੀ ਮਾਂ ਕੋਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ..

ਵਰਤ

ਅੱਜ ਛਠ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ।</br> ਸੂਰਜ ਦੀ ਲਾਲੀ, ਮਾਂ ਦਾ ਵਰਤ</br> ਜਲਦੀ ਆ ਜਾ, ਹੁਣ ਨਾ ਸੋਚੋ</br> ਛਠ ਪੂਜਾ ਖਾਣਾ ਤੁਮ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥</br> ਛਠ ਪੂਜਾ ਦੀ ਵਧਾਈ

ਛਠ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?

ਛਤ ਪ੍ਰਸਾਦ

ਜਸ਼ਨ ਦਾ ਰੂਪ

• ਦੇਵ ਛਠ ਪੂਜਾ
• ਮਾਂ ਵਤਸਲਾ ਭਵਾਨੀ
• ਦੇਵ ਸੂਰਿਆ ਮੰਦਿਰ

• chhathpuja.co Archived 6 November 2013 at the Wayback Machine. ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ
• ਛਠ ਪੂਜਾ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ
• ਛਠ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਰ ਗੱਲਾਂ