ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਗ੍ਰੇਟਰ ਇਰਾਨ

ਗ੍ਰੇਟਰ ਈਰਾਨ ਜਾਂ ਗ੍ਰੇਟਰ ਪਰਸ਼ੀਆ (ਫ਼ਾਰਸੀ: ایران بزرگ), ਈਰਾਨੋਸਫੀਅਰ ਜਾਂ ਪਰਸਫੀਅਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਸਮੀਕਰਨ ਹੈ ਜੋ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਕਾਕੇਸ਼ਸ, ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ (ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ)-ਜਿਸਦਾ ਸਭ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ, ਈਰਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ।[1][2]ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਈਰਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ,[1][3][4][5]ਜਿਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਈਰਾਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾਈ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ;ਜਾਂ ਵਿਕਲਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਈਰਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਅਜੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਈਰਾਨੀ ਪਠਾਰ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।[6][7]ਇਸ ਨੂੰ ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਇਰਾਨਿਕਾ ਦੁਆਰਾ "ਇਰਾਨੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹਾਂਦੀਪ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[8]

ਇਹ ਸਫ਼ਾ ਛੇਤੀ ਮਿਟਾਏ ਜਾਣ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ “poor translation”।


ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਫ਼ਾ ਮਿਟਾਉਣ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਨਾਲ਼ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ ਜਾਂ ਤੁਸੀਂ ਇਸਦੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਹ ਅਰਧ-ਸੂਚਨਾ ਹਟਾ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਮਿਹਰਬਾਨੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਬਣਾਏ ਸਫ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਇਸਨੂੰ ਨਾ ਹਟਾਓ।


ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹੋ ਤਾਂ ਇਸਦੇ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸਫ਼ੇ ’ਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰੋ।

ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਇਸਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਦਾ ਅਤੀਤ (ਆਖ਼ਰੀ ਤਬਦੀਲੀ), ਕਿਹੜੇ ਸਫ਼ੇ ਇੱਥੇ ਜੋੜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸਫ਼ੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ।



ਇਹ ਲੇਖ ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਰ InternetArchiveBot (talk | contribs) ਦੁਆਰਾ Lua error in ਮੌਡਿਊਲ:Time_ago at line 98: attempt to index field '?' (a nil value). ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। (ਤਾਜ਼ਾ ਕਰੋ)

ਸਸੇਨੀਆਈ ਸਾਮਰਾਜ ਆਪਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ, ਖੋਸਰੋ ਦੂਜੇ ਦੇ ਅਧੀਨਖੋਸਰੋ II

16ਵੀਂ-19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ, ਈਰਾਨ ਨੇ ਸਫਾਵਿਡਾਂ ਅਤੇ ਕਾਜਰਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਜਿੱਤੇ ਗਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਓਟੋਮੈਨ-ਈਰਾਨੀ ਯੁੱਧਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਜੋਕੇ ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਓਟੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1555 ਵਿੱਚ ਅਮਸਿਆ ਦੀ ਸੰਧੀ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ 1639 ਵਿੱਚ ਜ਼ੁਹਾਬ ਦੀ ਸੰਧੀ।ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸ. , ਰੂਸੋ-ਇਰਾਨੀ ਯੁੱਧਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਕਾਕੇਸਸ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ: 1813 ਵਿੱਚ ਗੁਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸੰਧੀ ਨੇ ਇਰਾਨ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਦਾਗੇਸਤਾਨ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਜਾਰਜੀਆ, ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ;[9][10][11]ਅਤੇ 1828 ਵਿੱਚ ਤੁਰਕਮੇਨਚੈ ਦੀ ਸੰਧੀ ਨੇ ਇਰਾਨ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਅਰਮੇਨੀਆ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦਾ ਬਾਕੀ, ਅਤੇ ਇਗਦਿਰ, ਅਰਾਸ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਉੱਤਰੀ ਸੀਮਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨਾ।[12][1]ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ 1857 ਵਿਚ ਪੈਰਿਸ ਦੀ ਸੰਧੀ ਦੁਆਰਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਗੁਆਚ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ 1905 ਵਿੱਚ ਮੈਕਮੋਹਨ ਆਰਬਿਟਰੇਸ਼ਨ।[1][13]

ਐਟਮੌਲੋਜੀ

ਸੋਧੋ

ਨਾਮ "ਇਰਾਨ", ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਆਰੀਅਨਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ",ਪੁਰਾਣੇ ਜੈਨੇਟਿਵ ਬਹੁਵਚਨ ਆਰੀਆਨਾਮ (ਪ੍ਰੋਟੋ-ਇਰਾਨੀ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਆਰੀਅਨਾਂ ਦਾ") ਦਾ ਨਵਾਂ ਫਾਰਸੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਹੈ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਵੇਸਤਾ ਵਿੱਚ ਏਅਰਯਾਨਮ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ (ਜਿਸ ਦਾ ਪਾਠ ਅਵੇਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਗ੍ਰੇਟਰ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਈਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਜਾਂ ਹੁਣ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ, ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ, ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਤੇ ਤਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ)।[14][15][16][17]ਪ੍ਰੋਟੋ-ਈਰਾਨੀ ਸ਼ਬਦ ਆਰਿਆਨਾਮ ਏਅਰਯਾਨਾ ਵਾਏਆਹ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਜ਼ੋਰਾਸਟਰ ਦਾ ਵਤਨ ਅਤੇ ਜੋਰਾਸਟ੍ਰੀਅਨਵਾਦ, ਸੋਗਡਿਆਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਮਾਰਗੀਆਨਾ, ਬੈਕਟਰੀਆ, ਆਦਿ, ਵਿਦੇਵਦਾਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹੈ।ਅਵੈਸਟਨ ਸਬੂਤ ਯੂਨਾਨੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ: [18][19]ਅਵੈਸਟਨ ਸਬੂਤ ਯੂਨਾਨੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਹਰੋਯਮ/ਹਰਾਇਵਾ (ਹੇਰਾਤ) ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਯੂਨਾਨੀ ਉਚਾਰਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਯੂਨਾਨੀ ਲੋਕ 'ਆਰਿਆ' [20]ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ(ਆਰੀਅਨਾਂ ਦੇ ਵਤਨ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਸੂਚੀਬੱਧ ਜ਼ਮੀਨ)।[21]

ਜਦੋਂ ਕਿ ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਪਾਰਥੀਅਨ ਕਾਲ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, "ਇਰਾਨ" ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਸੀ, ਭਾਸ਼ਾਈ, ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮੁੱਲ, ਇਸ ਦਾ ਅਜੇ ਕੋਈ ਸਿਆਸੀ ਆਯਾਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇੱਕ "ਇਰਾਨੀ" ਸਾਮਰਾਜ ਜਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਸਾਨੀਅਨ ਹੈ। ਇਹ ਨਵੇਂ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਕਨਵਰਜੇਸ਼ਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜੋਰੋਸਟ੍ਰੀਅਨ ਪਾਦਰੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਪਲਬਧ ਸਬੂਤਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਨੇ ਈਰਾਨ-ਸ਼ਹਿਰ "ਈਰਾਨੀਆਂ ਦਾ ਰਾਜ" ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਜੋ ਕਿ "ēr" ਸੀ (ਪੁਰਾਣੀ ਫ਼ਾਰਸੀ "ਆਰੀਆ" ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮੱਧ ਫ਼ਾਰਸੀ ਅਤੇ ਅਵੇਸਤਾਨ "ਏਰੀਆ")।[22]

ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ

ਸੋਧੋ

ਰਿਚਰਡ ਨੈਲਸਨ ਫਰਾਈ ਨੇ ਗ੍ਰੇਟਰ ਈਰਾਨ ਨੂੰ "ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਹਿੱਸਾ, ਇਰਾਕ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, , ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ, ਚੀਨ ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ।"ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸ. “ਇਰਾਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ ਜਿੱਥੇ ਈਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਨ ਅਤੇ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਈਰਾਨੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।"[23]

ਰਿਚਰਡ ਫੋਲਟਜ਼ ਨੋਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਅਕਸਰ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ 'ਵੱਡੇ ਇਰਾਨ' ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਈਰਾਨੀ ਲੋਕ-ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਖੇਤਰ ਜੋ ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਖਵਾਰਿਜ਼ਮ ਵਿੱਚ, ਟ੍ਰਾਂਸੌਕਸਿਆਨਾ, ਬੈਕਟਰੀਆ, ਅਤੇ ਪਾਮੀਰ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਮੇਡੀਜ਼, ਪਾਰਥੀਅਨ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਗਦੀਨ - ਪੂਰਵ-ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ 'ਜੋਰੋਸਟ੍ਰੀਅਨ' ਸਨ... ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ, ਭਾਵੇਂ ਗੰਭੀਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੈ, ਲਗਭਗ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।"ਉਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਜਦੋਂ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਈਰਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਪੰਥ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਪੂਲ ਅਤੇ ਚਿੰਨ੍ਹ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ- ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮਿੱਤਰਾ, ਉਹ ਨੇਮਾਂ ਦਾ ਦੇਵਤਾ, ਅਤੇ ਅਨਾਹਿਤਾ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੇਵੀ, ਪਰ ਕਈ ਹੋਰ ਵੀ- ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਥਾਨ, ਅਤੇ ਖਾਸ ਸਮੂਹ ਸਬੰਧਤ"।[24]

ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ, ਗ੍ਰੇਟਰ ਈਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਸਿੰਧ ਨਦੀ 'ਤੇ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ।[25]

ਜੇਪੀ ਮੈਲੋਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਤੇ ਡਗਲਸ ਕਿਊ. ਐਡਮਜ਼ ਪੱਛਮੀ ਵੱਡੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਈਰਾਨੀ ਬੋਲਦੇ ਸਨ, ਅਚੇਮੇਨੀਡ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰ ਅਵੇਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪੂਰਬੀ ਈਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲਦਾ ਸੀ।[26]

ਜਾਰਜ ਲੇਨ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੰਗੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਭੰਗ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੂ, ਇਲਖਾਨਿਦ ਵੱਡੇ ਇਰਾਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਬਣ ਗਏ [27]ਅਤੇ ਉਲਜਾਯਤੂ, ਜੂਡਿਥ ਜੀ ਕੋਲਬਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 1304 ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਸ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ 1317 ਈ ।[28]

ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਰੋਤ, ਤਿਮੂਰਦ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਮੀਰ ਖਾਵੰਦ ਸਮੇਤ, ਇਰਾਨਸ਼ਹਿਰ (ਗ੍ਰੇਟਰ ਈਰਾਨ) ਨੂੰ ਫਰਾਤ ਤੋਂ ਔਕਸਸ ਤੱਕ ਫੈਲਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰੋ।[29]

ਈਰਾਨ ਦਾ ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਇਤਿਹਾਸ "ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਇਰਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਜੋਂ "ਗ੍ਰੇਟਰ ਈਰਾਨ" ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਹਸਤੀ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ, ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ"।[30]

ਪਿਛੋਕੜ

ਸੋਧੋ
 
ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ (ਆਰ. 1736-1747) ਦਾ ਇੱਕ ਅਸ਼ਰਫੀ ਸਿੱਕਾ, ਉਲਟਾ: "ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦਾ ਸ਼ਬਦ, ਗ੍ਰੇਟਰ ਈਰਾਨ ਦੇ ਨਾਦਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ-ਜੇਤੂ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੁਆਰਾ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸਿੱਕਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।"

ਗ੍ਰੇਟਰ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਇਰਾਨਜ਼ਾਮਿਨ (ایران‌زمین) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਇਰਾਨਲੈਂਡ" ਜਾਂ "ਇਰਾਨ ਦੀ ਧਰਤੀ"। ਇਰਾਨਜ਼ਾਮਿਨ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਤੁਰਨਜ਼ਾਮਿਨ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਉਲਟ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ। [ਪੁਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ]

ਪਰਸ਼ੀਆ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੋ ਯੁੱਧਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਾਮਰਾਜੀ ਰੂਸ ਲਗਾਤਾਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਤੁਰਕਮੇਂਚਯ ਦੀਆਂ ਸੰਧੀਆਂ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਲਿਸਤਾਨ, ਨਾਲ ਹੀ 1833 ਵਿੱਚ ਅੱਬਾਸ ਮਿਰਜ਼ਾ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ, ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸ ਦੇ ਗ੍ਰੈਂਡ ਵਜ਼ੀਰ (ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਬੋਲ ਕਾਸਮ ਕਾਇਮ ਮਕਾਮ) ਦਾ ਕਤਲ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਖਾਨੇਟਾਂ ਨੇ ਜ਼ਾਰਵਾਦੀ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪਰਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਰਥਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਗੁਆਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।[31]ਰੂਸੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ 1849 ਵਿੱਚ ਅਰਾਲ ਤੱਟ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਤਾਸ਼ਕੰਦ 1864 ਈ, ਬੁਖਾਰਾ 1867 ਈ.,ਸਮਰਕੰਦ 1868 ਈ, ਅਤੇ ਖੀਵਾ ਅਤੇ ਅਮੁਦਰਿਆ 1873 ਈ।

"ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਈਰਾਨੀ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਈਰਾਨ ਦੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਦ।ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਦ, ਈਰਾਨ ਕਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸੀ। ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਟਾਪੂਆਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ 16 ਵਿੱਚ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਅਤੇ 17ਵੀਂ ਸਦੀ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸ, ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨੇ ਤਹਿਰਾਨ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਤੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ ਜੋ ਅੱਜ ਆਰਮੀਨੀਆ ਹੈ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਗਣਰਾਜ, ਅਤੇ ਜਾਰਜੀਆ ਦਾ ਹਿੱਸਾ। ਈਰਾਨੀ ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਸਕੂਲ ਦੇ ਪਾਠ ਈਰਾਨੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਨਾ ਸਿਰਫ ਬਾਕੂ ਵਰਗੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ, ਪਰ ਦੱਖਣੀ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਡਰਬੇਂਟ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਵੀ ਸ਼ਹਿਰ। 1856-1857 ਦੇ ਐਂਗਲੋ-ਇਰਾਨੀ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਬਹੁਤਾ ਦਾਅਵਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਕੇਵਲ 1970 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸਪਾਂਸਰਡ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰੇ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਟਾਪੂ ਦੇਸ਼ ਬਹਿਰੀਨ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਈਰਾਨੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ। ਪਿਛਲੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਈਰਾਨੀ ਸ਼ਾਸਨ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਆਧੁਨਿਕ ਇਰਾਕ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਈਰਾਨੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਈਰਾਨੀ ਸਰਕਾਰ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਇਸਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸ, ਬਾਹਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਈਰਾਨ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ।"--ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਨਿਅਰ ਈਸਟ ਪਾਲਿਸੀ ਦੇ ਪੈਟਰਿਕ ਕਲੌਸਨ[32]

“ਈਰਾਨ ਅੱਜ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਰੰਪ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ।ਇਸਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ, ਈਰਾਨੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਇਰਾਕ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹਿੱਸਾ, ਅਤੇ ਕਾਕੇਸ਼ਸ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਈਰਾਨੀ ਅੱਜ ਇਹਨਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਈਰਾਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।"-ਪੈਟਰਿਕ ਕਲੌਸਨ[33]

"ਅਚਮੇਨੀਡਜ਼ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ, ਇਰਾਨੀਆਂ ਕੋਲ ਭੂਗੋਲ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਉੱਚੇ ਪਹਾੜ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਪਠਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖਾਲੀਪਣ ਹੁਣ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਫੌਜ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਜਲ ਸੈਨਾ। ਦੋਨੋ ਸ਼ਾਬਦਿਕ, ਅਤੇ ਲਾਖਣਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਈਰਾਨ ਸੁੰਗੜ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਸ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ, ਅਰਮੀਨੀਆ, ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਈਰਾਨੀ ਸਨ, ਪਰ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਸਾਰਾ ਇਲਾਕਾ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਸੀ।"[34]

ਖੇਤਰ

ਸੋਧੋ

8ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸ, ਬਗਦਾਦ ਤੋਂ ਰਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅੱਬਾਸੀਸ ਦੁਆਰਾ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਈਰਾਨ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ: ਫ਼ਾਰਸੀ ਇਰਾਕ (ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸਾ) ਅਤੇ ਖੁਰਾਸਾਨ (ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸਾ)। ਵੰਡਣ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੁਰਗਨ ਅਤੇ ਦਮਘਨ। ਗਜ਼ਨਵੀ, ਸੇਲਜੁਕਸ ਅਤੇ ਤਿਮੂਰੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਇਰਾਕੀ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਅਤੇ ਖੁਰਾਸਾਨੀ ਖੇਤਰ। ਇਹ ਨੁਕਤਾ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਬੁਲ ਫਜ਼ਲ ਬੇਹਕੀ ਦੀ "ਤਾਰੀਕੀ ਬਹਾਕੀ" ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਲ-ਗ਼ਜ਼ਾਲੀ ਦਾ ਫ਼ਜ਼ਾਇਲੁਲ ਅਲ-ਅਨਾਮ ਮਿਨ ਰਸਾਇਲੀ ਹੁਜਤ ਅਲ-ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬਾਂ। ਟ੍ਰਾਂਸੌਕਸਿਆਨਾ ਅਤੇ ਚੋਰਸਮੀਆ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੋਰਾਸਾਨੀਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।

ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ

ਸੋਧੋ

ਬਹਿਰੀਨ

ਸੋਧੋ
 
ਬੁਈਦ ਰਾਜਵੰਸ਼

6ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈ.ਪੂ, ਬਹਿਰੀਨ ਅਕਮੀਨੀਡਸ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਫਾਰਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਇਸਨੂੰ ਯੂਨਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ "ਟਾਈਲੋਸ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮੋਤੀ ਵਪਾਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ, ਜਦੋਂ ਸਿਕੰਦਰ ਮਹਾਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨੀਅਰਕਸ ਨੇ ਇਸਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ।[35]3ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਆਉਣ ਤੱਕ, ਇਸ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਦੋ ਹੋਰ ਈਰਾਨੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਾਰਥੀਅਨ ਅਤੇ ਸਾਸਾਨੀਡਜ਼।

ਤੀਸਰੀ ਸਦੀ ਈ, ਸਾਸਾਨੀਡ ਪਾਰਥੀਅਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਅਰਬ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੱਕ ਚਾਰ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕੀਤਾ।[36]ਅਰਦਾਸੀਰ, ਈਰਾਨੀ ਸਾਸਾਨੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਾਸਕ ਨੇ ਓਮਾਨ ਵੱਲ ਮਾਰਚ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਤੇ ਬਹਿਰੀਨ ਅਤੇ ਸਨਾਤ੍ਰੁਕ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ।[37](ਜਾਂ ਸਤਿਰਨ[38]), ਸ਼ਾਇਦ ਬਹਿਰੀਨ ਦਾ ਪਾਰਥੀਅਨ ਗਵਰਨਰ।[39]ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਾਪੁਰ ਪਹਿਲੇ ਨੂੰ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।ਸ਼ਾਪੁਰ ਨੇ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਬਾਟਨ ਅਰਦਸ਼ੀਰ ਰੱਖਿਆ।[40]ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੇ,ਇਸ ਨੇ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਕਿਨਾਰੇ ਅਤੇ ਬਹਿਰੀਨ ਦੇ ਦੀਪ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੱਖਣੀ ਸਾਸਾਨਿਡ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ।[41]ਸਸਾਨੀਡਜ਼ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ; ਹੱਗਰ (ਹੁਣ ਅਲ-ਹਫੁਫ ਪ੍ਰਾਂਤ, ਸਊਦੀ ਅਰਬ), ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਮਾਹਿਗ (ਹੁਣ ਬਹਿਰੀਨ ਟਾਪੂ)[42](ਮੱਧ-ਫ਼ਾਰਸੀ/ਪਹਿਲਵੀ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਈਵੇ-ਮੱਛੀ")।[43]

 
ਗਜ਼ਨੀਵੀ ਆਪਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੱਦ ਤੱਕ

ਲਗਭਗ 130 ਬੀ.ਸੀ, ਪਾਰਥੀਅਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਨੇ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਲਿਆਇਆ ਅਤੇ ਓਮਾਨ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਾਇਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਪਾਰਥੀਅਨਾਂ ਨੇ ਫਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਤੱਟ ਦੇ ਨਾਲ ਗਾਰਿਸਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ।[44]ਯੁੱਧ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ, ਸਿਰਫ 60 ਤੱਕ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[45]18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਅਖਬਾਰੀ-ਉਸੁਲੀ ਤਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਹਿਰੀਨ ਵਿੱਚ ਉਸੂਲੀਆਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ।[46]

18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਕੰਧਾਰ ਦੇ ਹੋਟਕੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਫਗਾਨ ਵਿਦਰੋਹ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਫਾਵਿਦ ਰਾਜ ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਢਹਿ ਗਏ। [ਹਵਾਲੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ] ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਪਾਵਰ ਵੈਕਿਊਮ ਵਿੱਚ, ਓਮਾਨ ਨੇ 1717 ਵਿੱਚ ਬਹਿਰੀਨ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਬਹਿਰੀਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੌ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫ਼ਾਰਸੀ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਅੰਤ। ਓਮਾਨੀ ਹਮਲੇ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦਾ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ ਨੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਨਾਲ ਸੱਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਸ਼ੇਖ ਯੂਸਫ ਅਲ ਬਹਰਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸਮਕਾਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਫਾਰਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਅਸਫਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੇਦੋਇਨ ਸਹਿਯੋਗੀ ਖਾਰਿਜੀ ਓਮਾਨੀਆਂ ਤੋਂ ਬਹਿਰੀਨ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ, ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਹਿੱਸਾ ਸੜ ਗਿਆ।[47]ਬਹਿਰੀਨ ਨੂੰ ਆਖਰਕਾਰ ਓਮਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਫ਼ਾਰਸੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਸਫਾਵਿਦ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੇ ਹੁਵਾਲਾ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ।[48]

 
ਸ਼ਾਹ ਅੱਬਾਸ ਮਹਾਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਫ਼ਾਵਿਦ ਸਾਮਰਾਜ

1730 ਵਿੱਚ, ਫਾਰਸ ਦਾ ਨਵਾਂ ਸ਼ਾਹ, ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ, ਬਹਿਰੀਨ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਰਸੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਲਤੀਫ ਖਾਨ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਰਸੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦਾ ਐਡਮਿਰਲ, ਬੁਸ਼ੇਹਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਮਲਾਵਰ ਫਲੀਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ।[ਹਵਾਲੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ] ਫ਼ਾਰਸੀਆਂ ਨੇ ਮਾਰਚ ਜਾਂ ਅਪ੍ਰੈਲ 1736 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਬਹਿਰੀਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ, ਸ਼ੇਖ ਜੁਬੈਰ, ਹੱਜ 'ਤੇ ਗਿਆ ਸੀ। [ਹਵਾਲੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ] ਹਮਲੇ ਨੇ ਟਾਪੂ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਨ ਅਧੀਨ ਲਿਆਇਆ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਓਮਾਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਲਈ। ਉਸਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਮਦਦ ਮੰਗੀ ਅਤੇ ਡੱਚ,ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 1736 ਵਿੱਚ ਬਹਿਰੀਨ ਉੱਤੇ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।[49]ਕਾਜਰ ਯੁੱਗ ਦੌਰਾਨ, ਬਹਿਰੀਨ ਉੱਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਕੰਟਰੋਲ ਘੱਟ ਗਿਆ ਅਤੇ 1753 ਵਿੱਚ, ਬਹਿਰੀਨ 'ਤੇ ਬੁਸ਼ੀਅਰ-ਅਧਾਰਤ ਅਲ ਮਧਕੁਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸੁੰਨੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਸੀ,[50]ਜਿਸ ਨੇ ਪਰਸ਼ੀਆ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਬਹਿਰੀਨ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਰੀਮ ਖਾਨ ਜ਼ੰਦ ਦੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਕੀਤੀ।

 
ਜ਼ੈਂਡਸ

ਅਠਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਬਹਿਰੀਨ ਉੱਤੇ ਨਸਰ ਅਲ-ਮਦਕੁਰ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਬੁਸ਼ੇਹਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ।1782 ਵਿਚ ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ੁਬਾਰਾਹ ਤੋਂ ਬਨੀ ਉਤੀਬਾ ਕਬੀਲੇ ਨੇ ਬਹਿਰੀਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਫ਼ਾਰਸੀ ਨੇ 1783 ਵਿਚ ਟਾਪੂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਿੱਤਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1785 ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ; 1783 ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਫ਼ਾਰਸੀ-ਕਵਾਸੀਮ ਹਮਲਾਵਰ ਬਲ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਬੁਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। 1785 ਹਮਲਾ ਫਲੀਟ, ਬੁਸ਼ੇਹਰ, ਰਿਗ, ਬੁਸ਼ੈਹਰ, ਰਿਗ ਅਤੇ ਸ਼ੀਰਾਜ਼ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ, ਸ਼ਿਰਾਜ਼ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਲੀ ਮੁਰਾਦ ਖਾਨ। ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਕਾਰਨ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਹਮਲੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ। [ਹਵਾਲੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ]1799 ਈ, ਬਹਿਰੀਨ ਸੱਯਦ ਸੁਲਤਾਨ ਦੀਆਂ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦੀ ਨੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ, ਓਮਾਨ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਇਸ ਬਹਾਨੇ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਬਹਿਰੀਨ ਨੇ ਬਕਾਇਆ ਟੈਕਸ ਅਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। [ਹਵਾਲੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ]ਬਾਨੀ ਉਤਬਾ ਨੇ ਓਮਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਬੁਸ਼ੀਅਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਇਸ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਮੰਗੀ ਕਿ ਬਹਿਰੀਨ ਪਰਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਰਾਜ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਆਈ।[ਹਵਾਲੇ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ] ਬਾਨੀ ਉਤਬਾ ਨੇ ਓਮਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਬੁਸ਼ੀਅਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਇਸ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਮੰਗੀ ਕਿ ਬਹਿਰੀਨ ਪਰਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਰਾਜ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। 1800 ਈ, ਸੱਯਦ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਬਹਿਰੀਨ ਉੱਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਰਾਦ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੜੀ ਤਾਇਨਾਤ, ਮੁਹਰਰਾਕ ਟਾਪੂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲਾ ਪੁੱਤਰ ਸਲੀਮ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਟਾਪੂ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ।[51]

 
ਕਜਾਰ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਆਪਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੱਦ ਤੱਕ

ਬਹਿਰੀਨ ਦੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ।[1]ਇਹ ਨਾਂ ਬਹਿਰੀਨ ਦੇ ਸਫਾਵਿਦ ਸ਼ਾਸਨ (1501-1722) ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਫਾਰਸੀ ਨਿਯਮ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਰਬਾਬਾਦ, ਸਲਮਾਬਾਦ, ਕਰਜ਼ਾਕਾਨ, ਦੁਰਜ਼, ਬਾਰਬਰ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟਾਪੂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਤੇ ਫਾਰਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।[1]ਸਥਾਨਕ ਬਹਿਰਾਨੀ ਅਰਬੀ ਬੋਲੀ ਨੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਲਏ ਹਨ।[1]ਬਹਿਰੀਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ, ਮਨਮਾ ਦੋ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਮੈਂ' ਅਤੇ 'ਬੋਚ'c[1][ਵਿਰੋਧੀ]

1910 ਈ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਫੰਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ਖੋਲ੍ਹਿਆ, ਅਲ-ਇਤਿਹਾਦ ਸਕੂਲ, ਜੋ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਫਾਰਸੀ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਸੀ।[52] 1905 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੂਲ ਦੇ 1650 ਬਹਿਰੀਨ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨ।[1]ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਨਾਸਿਰ ਹੁਸੈਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਈਰਾਨੀ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਜੱਦੀ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਏ ਕਿਉਂਕਿ ਰਾਜਾ ਰੇਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਹਿਜਾਬ ਪਹਿਨਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਜਾਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਲੱਭਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦਾ ਡਰ ਸੀ। ਉਹ ਬੁਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਬਹਿਰੀਨ ਆ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਫਾਰਸ ਪ੍ਰਾਂਤ 1920 ਅਤੇ 1940। 1920 ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ, ਸਥਾਨਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਪਾਰੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੇ ਮਿਉਂਸਪਲ ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਵਾਲੀ ਬਹਿਰੀਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਲਾਬੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[1]

ਬਹਿਰੀਨ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਭੋਜਨ ਪਕਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬਹਿਰੀਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਥਾਨਕ ਪਕਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਮਹਾਯਾਵਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਦੱਖਣੀ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਣੀ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਣੀ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਸਾਰਡੀਨ ਤੋਂ ਬਣੀ ਮਿੱਟੀ-ਇੱਟ-ਰੰਗੀ ਚਟਣੀ, ਅਤੇ ਰੋਟੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਭੋਜਨ ਦੇ ਨਾਲ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹਿਰੀਨ ਦੇ ਫਾਰਸੀ ਲੋਕ ਵੀ ਰੋਟੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਹਿਰੀਨ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਥਾਨਕ ਸੁਆਦ ਗੁਲਾਬ ਜਲ (ਗੋਲਾਬ) ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਪਿਸ਼ੂ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਰ ਅਗਰ। ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਪਕਵਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਹਨ।

ਇਰਾਕ

ਸੋਧੋ

ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਈਰਾਨ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਇਰਾਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਬੰਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ ਨੂੰ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਥਾਨ ਜਿੱਥੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਸਾਮਰਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਹ ਸਾਮਰਾਜ, ਅਰਥਾਤ ਸੁਮੇਰੀਅਨ, ਅੱਕਾਡੀਅਨ, ਬੇਬੀਲੋਨੀਅਨ, ਅਤੇ ਅੱਸ਼ੂਰੀ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦਾ ਦਬਦਬਾ, ਜੋ ਕਿ ਈਰਾਨੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ 'ਤੇ ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ ਦੇ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਈਰਾਨੀ ਅਤੇ ਯੂਨਾਨੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਨੇ ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ। ਲਗਭਗ 500 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਲਈ, ਹੁਣ ਕੀ ਹੈ ਇਰਾਕ ਈਰਾਨ ਦਾ ਧੁਰਾ ਬਣਿਆ, ਈਰਾਨੀ ਪਾਰਥੀਅਨ ਅਤੇ ਸਾਸਾਨੀਅਨ ਨਾਲ, ਉਸੇ ਸਦੀਆਂ-ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। (ਕਟੇਸੀਫੋਨ)

  1. ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 Frye, Richard Nelson (1962-10). "Reitzenstein and Qumrân Revisited by an Iranian". Harvard Theological Review (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 55 (4): 261–268. doi:10.1017/S0017816000007926. ISSN 0017-8160. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  2. ↑ International Journal of Middle East Studies. (2007), 39: pp 307–309 Copyright © 2007 Cambridge University Press.
  3. ↑ Shi'ite identities community and culture in changing social contexts. Freiburger sozialanthropologische Studien. Wien Zürich Berlin Münster: Lit. 2010. pp. 83. ISBN 978-3-643-80049-7.
  4. ↑ "Interview with Richard N. Frye (CNN)". Archived from the original on 2016-04-23.
  5. ↑ Richard Nelson Frye, The Harvard Theological Review, Vol. 55, No. 4 (Oct. 1962), pp. 261–268 I use the term Iran in an historical context[...]Persia would be used for the modern state, more or less equivalent to "western Iran". I use the term "Greater Iran" to mean what I suspect most Classicists and ancient historians really mean by their use of Persia—that which was within the political boundaries of States ruled by Iranians.
  6. ↑ Holes, Clive (2001). Dialect, culture, and society in eastern Arabia. Handbook of oriental studies. Section 1, the Near and Middle East. Leiden ; Boston: Brill. pp. XXX. ISBN 978-90-04-10763-2.
  7. ↑ "iRAN I. LANDS OF IRAN". Encyclopædia Iranica.
  8. ↑ "Columbia Today". columbia,edu. Archived from the original on 2015-11-27. Retrieved 9 December 2015.
  9. ↑ India. Foreign and Political Dept. (1882). . A Collection of Treaties, Engagements, and Sunnuds, Relating to India and Neighbouring Countries: Persia and the Persian Gulf. G. A. Savielle and P. M. Cranenburgh, Bengal Print. Co. pp. x (10). treaty of gulistan. {{cite book}}: |archive-url= requires |archive-date= (help)
  10. ↑ Mikaberidze, Alexander (2015). Historical dictionary of Georgia. Historical dictionaries of Europe (Second edition ed.). Lanham: Rowan & Littlefield. pp. 348–349. ISBN 978-1-4422-4145-9. {{cite book}}: |edition= has extra text (help)
  11. ↑ Olson, James Stuart; Shadle, Robert, eds. (1991). Historical dictionary of European imperialism (1. publ ed.). New York: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-26257-9.
  12. ↑ Farmanfarmaian, Roxane, ed. (2009). War and peace in Qajar Persia: implications past and present. History and society in the Islamic world. Repr: Routledge. p. 4. ISBN 978-0-203-93830-0.
  13. ↑ Cornell University Library, Percy Molesworth (1915). A history of Persia. London, Macmillan and co., limited. pp. 469.
  14. ↑ William W. Malandra (2005-07-20). "ZOROASTRIANISM i. HISTORICAL REVIEW". Retrieved 19 June 2024.
  15. ↑ Nicholas Sims-Williams. "EASTERN IRANIAN LANGUAGES". Retrieved 19 June 2024.
  16. ↑ "IRAN". Retrieved 19 June 2024.
  17. ↑ K.Hoffmann. "AVESTAN LANGUAGES I-III". Retrieved 19 June 2024.
  18. ↑ "ĒRĀN-WĒZ". iranicaonline.org. Retrieved 19 June 2024.
  19. ↑ "ZOROASTER ii. GENERAL SURVEY". iranicaonline.org. Retrieved 19 June 2024.
  20. ↑ Ed Eduljee. "Haroyu". heritageinstitute.com. Retrieved 19 June 2024.
  21. ↑ "Aryan Homeland, Airyana Vaeja, Location. Aryans and Zoroastrianism". heritageinstitute.com. Retrieved 19 June 2024.
  22. ↑ Ahmad Ashraf. "IRANIAN INDENTITY ii. PRE-ISLAMIC PEROID". Retrieved 19 June 2024.
  23. ↑ Frye, Richard Nelson (2005). Greater Iran: a 20th-century odyssey. Costa Mesa, Calif: Mazda Publ. pp. xi. ISBN 978-1-56859-177-3.
  24. ↑ Barrett, T. H. (2011-02). "Richard Foltz: Religions of the Silk Road: Premodern Patterns of Globalization. (Second edition.) xiv, 190 pp. New York and Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan, 2010. £15.99. ISBN 978 023062125 1". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 74 (1): 154–154. doi:10.1017/s0041977x10000820. ISSN 0041-977X. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  25. ↑ Cook, J. M. (1985-06-06), "THE RISE OF THE ACHAEMENIDS AND ESTABLISHMENT OF THEIR EMPIRE", The Cambridge History of Iran, Cambridge University Press, pp. 200–291, ISBN 978-1-139-05493-5, retrieved 2024-06-22
  26. ↑ Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q., eds. (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. London ; Chicago: Fitzroy Dearborn. pp. 307. ISBN 978-1-884964-98-5.
  27. ↑ Lane, George (2006). "Daily Life in the Mongol Empire". doi:10.5040/9798400637155. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  28. ↑ Kolbas, Judith (2013-10-11). The Mongols in Iran. Routledge. ISBN 978-1-136-80289-8.
  29. ↑ Najm al-Dīn Muḥammad Ḥammūʾī Yazdī; Sālik al-Dīn Muḥammad Ḥammūʾī Yazdī (2017-01-01). Al-Mashīkhah (Kanz al-sālikīn). BRILL. ISBN 978-90-04-40727-5.
  30. ↑ Frye, Richard N. (1989-08). "Ehsan Yarshater, ed., The Cambridge History of Iran, Vol. III: The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods, 2 vols. (Cambridge, England: Cambridge University Press, 1983). Pp. 1533, 148 plates". International Journal of Middle East Studies. 21 (3): 415–419. doi:10.1017/s0020743800032608. ISSN 0020-7438. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  31. ↑ Takmīl Humāyūn, Nāṣir (1383). Khvārazm. Az Īrān chih mīʹdānam? (Chāp-i 1 ed.). Tihrān: Daftar-i Pizhūhishhā-yi Farhangī. p. 78. ISBN 978-964-379-023-3.
  32. ↑ Clawson, Patrick; Rubin, Michael (2005). Eternal Iran: continuity and chaos. Middle East in focus series (1. publ ed.). Basingstoke: Palgrave Macmillan. pp. 9-10. ISBN 978-1-4039-6276-8.
  33. ↑ Clawson, Patrick; Rubin, Michael (2005). Eternal Iran: continuity and chaos. The Middle East in focus (1st ed ed.). New York: Palgrave Macmillan. p. 30. ISBN 978-1-4039-6275-1. OCLC 58594956. {{cite book}}: |edition= has extra text (help)
  34. ↑ Clawson, Patrick; Rubin, Michael (2005). Eternal Iran: continuity and chaos. Middle East in focus series (1. publ ed.). Basingstoke: Palgrave Macmillan. pp. 31-32. ISBN 978-1-4039-6276-8.
  35. ↑ Melamid, Alexander; Larsen, Curtis E. (1984-10). "Life and Land Use on the Bahrain Islands: The Geoarcheology of an Ancient Society". Geographical Review. 74 (4): 13. doi:10.2307/215039. ISSN 0016-7428. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  36. ↑ "This page intentionally left blank", Bahrain Through The Ages, Routledge, p. 7, 2014-10-17, ISBN 978-0-203-03801-7, retrieved 2024-06-23
  37. ↑ Hoyland, Robert G. (2002-09-11). "Arabia and the Arabs". doi:10.4324/9780203455685. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  38. ↑ Mojtahed-Zadeh, Dr Pirouz; Mojtahed-Zadeh, Pirouz (2013-11-05). Security and Territoriality in the Persian Gulf. Routledge. ISBN 978-1-315-02754-8.
  39. ↑ Malandra, William W. (1999-11). "Conflict and Cooperation: Zoroastrian Subalterns and Muslim Elites in Medieval Iranian Society. Jamsheed K. Choksy". History of Religions. 39 (2): 202–203. doi:10.1086/463587. ISSN 0018-2710. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  40. ↑ Mojtahed-Zadeh, Dr Pirouz; Mojtahed-Zadeh, Pirouz (2013-11-05). Security and Territoriality in the Persian Gulf. Routledge. ISBN 978-1-315-02754-8.
  41. ↑ Malandra, William W. (1999-11). "Conflict and Cooperation: Zoroastrian Subalterns and Muslim Elites in Medieval Iranian Society. Jamsheed K. Choksy". History of Religions. 39 (2): 75. doi:10.1086/463587. ISSN 0018-2710. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  42. ↑ Mojtahed-Zadeh, Dr Pirouz; Mojtahed-Zadeh, Pirouz (2013-11-05). Security and Territoriality in the Persian Gulf. Routledge. p. 119. ISBN 978-1-315-02754-8.
  43. ↑ Lehman (2015). "Imagining the Priesthood in Tractate <em>Yoma</em> · Mishnah <em>Yoma</em> 2:1–2 and BT <em>Yoma</em> 23a". Nashim: A Journal of Jewish Women's Studies & Gender Issues (28): 88. doi:10.2979/nashim.28.88. ISSN 0793-8934.
  44. ↑ "This page intentionally left blank", Bahrain Through The Ages, Routledge, p. 7, 2014-10-17, ISBN 978-0-203-03801-7, retrieved 2024-06-23
  45. ↑ Mervin, Sabrina (2004-05-15). "Juan Cole. Sacred Space and Holy War. The Politics, Culture and History of Shi'ite Islam. I.B. Tauris, Londres, New York, 2002, 254 p." Abstracta Iranica (Volume 25): 52. doi:10.4000/abstractairanica.4841. ISSN 0240-8910. {{cite journal}}: |issue= has extra text (help)
  46. ↑ Terhalle, Maximilian (2007-06). "A<scp>re the</scp> S<scp>hia</scp> R<scp>ising</scp>?". Middle East Policy. 14 (2): 73. doi:10.1111/j.1475-4967.2007.00298.x. ISSN 1061-1924. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  47. ↑ OUYANG, WEN-CHIN (2002-10). "DWIGHT F. REYNOLDS (ed.): Interpreting the self: autobiography in the Arabic literary tradition. ix, 336 pp. Berkeley, Los Angeles and London: University of California Press, 2001. £36.50". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 65 (03). doi:10.1017/s0041977x02280362. ISSN 0041-977X. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  48. ↑ "The Autobiography of Yūsuf al-Baḥrānī (1696–1772)", Interpreting the Self, University of California Press, p. 221, 2023-11-15, ISBN 978-0-520-92611-0, retrieved 2024-06-23
  49. ↑ Witke, Charles (1966-04). "Pastoral Convention in Vergil and Kesey". Pacific Coast Philology. 1: `19. doi:10.2307/1316788. ISSN 0078-7469. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  50. ↑ Bodman, Herbert L.; Hakima, Ahmad Mustafa Abu (1967-01). "History of Eastern Arabia, 1750-1800: The Rise and Development of Bahrain and Kuwait". The American Historical Review. 72 (2): 78. doi:10.2307/1859383. ISSN 0002-8762. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  51. ↑ Onley, James (2007-11-22), "Rulers and Residents", The Arabian Frontier of the British Raj, Oxford University PressOxford, p. 44, ISBN 978-0-19-922810-2, retrieved 2024-06-23
  52. ↑ Shirawi, May Al-Arrayed (1987). Education in Bahrain - 1919-1986, An Analytical Study of Problems and Progress (PDF). Durham University. p. 60.
 
ਅਕੇਮੇਨਿਡ ਰਾਜਾ, ਸਾਇਰਸ ਮਹਾਨ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਬੇਬੀਲੋਨੀਅਨ ਕਿਊਨੀਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸਾਇਰਸ ਸਿਲੰਡਰ, ਬਾਬਲ (ਆਧੁਨਿਕ ਇਰਾਕ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਹਿਰ) ਉੱਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
 
ਕਜਾਰ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਸਮੇਂ ਫਾਰਸ ਦਾ 1814 ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ

ਇਰਾਨੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਰਿਚਰਡ ਐਨ. ਫ੍ਰਾਈ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰਃ [1][2]

ਇਰਾਕ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਅਤੇ ਅੱਬਾਸੀ ਯੁੱਗ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਪੱਛਮੀ ਈਰਾਨ, ਇਹ ਤੱਥ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਖੇਤਰ ਇੱਕੋ ਹੀ ਨਾਮ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ ਸਨ। ਈਰਾਨ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ (ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੀਡੀਆ) ਨੂੰ 'ਇਰਾਕ-ਏ' ਅਜਾਮੀ ("ਫਾਰਸੀ ਇਰਾਕ") ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੱਧ-ਦੱਖਣੀ ਇਰਾਕ (ਬੇਬੀਲੋਨੀਆ) ਨੂੰ 'ਇਰਾਕ ਅਲ-'ਅਰਬੀ ("ਅਰਬੀ ਇਰਾਕ") ਜਾਂ ਬਾਬਲ ("ਬੇਬੀਲੋਨ") ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਦੋ ਗੁਆਂਢੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ "ਦੋ ਇਰਾਕ" ("ਅਲ-'ਇਰਾਕੈਨ") ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਵੀ ਖ਼ਾਕਾਨੀ ਨੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵਿਤਾ ਤੋਹਫ਼ਤ-ਉਲ ਇਰਾਕੀਨ ("ਦੋ ਇਰਾਕ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ") ਲਿਖੀ। ਪੱਛਮੀ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਅਰਾਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਨਾਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਹਿਰਾਨ, ਇਸਫਾਹਾਨ ਅਤੇ ਇਲਾਮ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ "ਇਰਾਕ" ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।

ਮੱਧਕਾਲੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਲੋਕ ਵਪਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਜਾਣਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਅਰਬੀ ਧਰਮ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿਗਿਆਨ। ਤਿਮੂਰਦ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਾਫੇਦ-ਏ ਅਬਰੂ (ਅ.ਸ. 1430) ਨੇ ਇਰਾਕ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ। [3]

ਇਰਾਕੀ ਸਾਂਝੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਬੰਧ। ਇਰਾਨੀਆਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਟਵੇਲਵਰ ਸ਼ੀਆ (ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਇੱਕ ਇਸਲਾਮੀ ਪੰਥ) ਹਨ। (ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਇੱਕ ਇਸਲਾਮੀ ਪੰਥ), ਹਾਲਾਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਈਰਾਨੀ ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਨ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸ਼ੀਆ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਫਾਵਿਡਾਂ ਨੇ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੀਆ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।

ਇਰਾਕੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਇਰਾਨ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ ਦੇ ਰਸੋਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਵੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਪਕਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ, ਆਮ ਪਕਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਸਮੇਤ। ਇਰਾਕੀ ਬੋਲੀ ਨੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬ ਕੀਤਾ ਹੈ।[4]

ਅਜੇ ਵੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਸੂਬੇ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਨਾਮ ਅਜੇ ਵੀ ਬਰਕਰਾਰ ਹਨ -ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, 'ਅੰਬਾਰ ਅਤੇ ਬਗਦਾਦ।ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਰਸੀ ਨਾਮਾਂ ਵਾਲੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨੋਕਾਰਡ (نوكرد) --> ਹਦੀਥਾ, ਸੂਰਿਸਤਾਨ (سورستان) -->ਕੁਫਾ, ਸ਼ਹਰਬਾਨ (شهربان) --> ਮੁਕਦਾਦੀਆ, ਅਰਵੇਂਦਰਡ (اروندرود) --> ਸ਼ੱਤ ਅਲ-ਅਰਬ, ਅਤੇ ਅਸ਼ੇਬ (آشب) --> ਅਮਾਦੀਆ,[5]ਪੇਰੋਜ਼-ਸ਼ਾਪੁਰ --> ਅਨਬਰ (ਕਸਬਾ)

ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਇਰਾਨ ਦੇ ਸਫਾਵਿਦ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਨੇ 1501-1533 ਦੇ ਅਰਸੇ ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਉੱਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਜਤਾਇਆ ਅਤੇ 1622-1638, ਦੋਵਾਂ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਓਟੋਮੈਨ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਇਰਾਕ ਨੂੰ ਗੁਆਉਣਾ (1555 ਵਿਚ ਅਮਾਸਿਆ ਦੀ ਸੰਧੀ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਜ਼ੁਹਾਬ ਦੀ ਸੰਧੀ 1639)। 1746 ਵਿੱਚ ਕੇਰਡਨ ਦੀ ਸੰਧੀ ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਉੱਤੇ ਓਟੋਮੈਨ ਦੀ ਸਰਦਾਰੀ ਦੀ ਮੁੜ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

2003 ਵਿੱਚ ਬਾਥਿਸਟ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਇਰਾਕ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸ਼ੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ, ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਬੰਧ ਵਧੇ ਹਨ। ਇਰਾਕ ਅੱਜ ਗੈਰ-ਤੇਲ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਪਾਰਕ ਭਾਈਵਾਲ ਹੈ।[6]

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਈਰਾਨੀ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ ਜਾਂ ਇਰਾਕ ਤੋਂ ਪੂਰਵਜ ਸਨ,[7]ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਈਰਾਨ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਲੀ ਲਾਰੀਜਾਨੀ, ਈਰਾਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਮਹਿਮੂਦ ਹਾਸ਼ਮੀ ਸ਼ਾਹਰੌਦੀ, ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਅਲੀ ਅਕਬਰ ਸਲੇਹੀ, ਜੋ ਨਜਫ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਕਰਬਲਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਰਾਕੀ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ ਜਾਂ ਈਰਾਨ ਜਾਂ ਈਰਾਨ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਹਨ,[8]ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰੈਂਡ ਅਯਾਤੁੱਲਾ ਅਲੀ ਅਲ-ਸਿਸਟਾਨ, ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ ਮਸ਼ਹਦ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।

ਕੌਕੇਸ਼ਸ

ਸੋਧੋ

ਉੱਤਰੀ ਕਾਕੇਸ਼ਸ

ਸੋਧੋ
 
ਡਰਬੈਂਟ, ਦਾਗਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਸੈਨੀਅਨ ਕਿਲ੍ਹਾ। ਹੁਣ 2003 ਤੋਂ ਰੂਸ ਦੀ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਦਾਗੇਸਤਾਨ ਉੱਤਰੀ ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੀਆਂ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਰਬੇਂਟ ਵਿੱਚ ਸਾਸਾਨਿਡ ਗੜ੍ਹ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਰਸੋਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਪ੍ਰਭਾਵ, ਅਤੇ ਦਾਗੇਸਤਾਨ ਦੇ ਨਸਲੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਫ਼ਾਰਸੀ ਨਾਮ। ਉੱਤਰੀ ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਦੀ ਨਸਲੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਆਬਾਦੀ, ਟੈਟਸ, ਰਹਿਣਾ, ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​​​ਇਕਸਾਰਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉੱਤਰੀ ਕਾਕੇਸ਼ੀਅਨ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਸ, ਵੰਡ ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਖੇਤਰ ਈਰਾਨੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਨੋਰੋਜ਼)।[9]

ਦੱਖਣੀ ਕਾਕੇਸ਼ਸ

ਸੋਧੋ

ਟੈਡਿਊਜ਼ ਸਵੀਟੋਚੋਵਸਕੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਈਰਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਗਣਰਾਜ ਨੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੀਡੀਆ (ਨੌਵੀਂ ਤੋਂ ਸੱਤਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ) ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇੱਕੋ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਮਰਾਜ (ਛੇਵੀਂ ਤੋਂ ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਬੀ.ਸੀ.)।[10][ਪੰਨਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਗੂੜ੍ਹਾ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਅਟੁੱਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਇਤਿਹਾਸ, ਈਰਾਨ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਟੱਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਖੇਤਰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਹੈ। ਰੂਸ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਯੁੱਧ (1804-1813) ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1813 ਦੀ ਗੁਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸੰਧੀ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਜਾਰਜੀਆ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ। ਉੱਤਰੀ ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੋ ਅੱਜ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਗਣਰਾਜ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਾਕੂ ਦੇ ਖਾਨੇਟ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਸ਼ਿਰਵਨ, ਕਾਰਬਾਖ, ਸ਼ਾਕੀ, ਕੁਬਾ, ਡਰਬੇਂਟ, ਅਤੇ ਤਾਲਿਸ਼ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ। ਇਹਨਾਂ ਖਾਨੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤਾ ਹਿੱਸਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਗਣਰਾਜ ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਰੂਸ ਵਿਚ ਦਾਗੇਸਤਾਨ)। ਰੂਸ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਯੁੱਧ (1826-1828) ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1828 ਦੀ ਤੁਰਕਮੇਨਚਾਈ ਦੀ ਸੰਧੀ ਵਿੱਚ, ਨਤੀਜਾ ਹੋਰ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਤਾਲੀਸ਼ ਖਾਨਤੇ ਦੇ ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਨਖੀਚੇਵਨ ਦੇ ਖਾਨੇਟ ਅਤੇ ਏਰੀਵਨ, ਅਤੇ ਰੂਸ ਨੂੰ ਮੁਗਾਨ ਖੇਤਰ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਇਕੱਠੇ, 1813 ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਅਤੇ 1828 ਮਿਲਾ ਕੇ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਗਠਨ, ਅਰਮੀਨੀਆ, ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਦਾਗੇਸਤਾਨ। ਅਰਾਸ ਨਦੀ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਖੇਤਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਖੇਤਰ ਈਰਾਨੀ ਖੇਤਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[11][12][13][14][15][16]

ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਫਾਰਸੀ ਜਾਂ ਈਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਨਾਮ ਅਤੇ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਹੁਣ ਤੱਕ ਈਰਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਨਸਲੀ, ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਆਂਢੀ। ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜਾਤੀ ਹਨ, ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਨਸਲੀ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਗਣਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸੰਖਿਆ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੀਆ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਹਨ, ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਬਹੁਮਤ ਵਾਲੇ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਦੇ ਨਾਲ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਈਰਾਨ ਦੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੀਆ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, "ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ" ਦਾ ਨਾਮ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਤਰਾਪ ਦੇ ਨਾਮ ਦੁਆਰਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਈਰਾਨੀ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਛੋਟੇ ਹਿੱਸੇc[17][18]

ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ

ਸੋਧੋ
 
ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਬੈਕਟੀਰੀਅਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਸਿਰ-ਪੁਸ਼ਾਕ, ਤਖਤੀ-ਸਾਂਗਿਨ, ਤਾਜਿਕਸਤਾਨ, ਗ੍ਰੀਕੋ-ਬੈਕਟੀਰੀਆਈ ਰਾਜ, ਤੀਜੀ-ਦੂਜੀ ਸਦੀ ਬੀ. ਸੀ. ਪਹਿਨੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਾਸਟਰੀ ਪੁਜਾਰੀ ਦਾ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਅਲਾਬਾਸਟਰ ਸਿਰ।[19]

ਖਵਾਰਜ਼ਮ ਈਰਾਨ-ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਈਰਾਨੀਆਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ, ਏਅਰਯਾਨੇਮ ਵੈਜਾਹ, ਅਵੇਸਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ। ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਖਵਾਰਜ਼ਮ ਉਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਵੈਸਟਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ "ਅਰਿਆਨੇਹ ਵਾਏਜੇ" ਜਾਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਜਾਂ ਈਰਾਨ ਵਿਜ। ਈਰਾਨੋਵਿਚ ਇਹ ਸਰੋਤ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਰਗੰਡਜ, ਜੋ ਕਿ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਖਵਾਰਜ਼ਮ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ "ਓਰਵਾ" ਸੀ: ਅਹੂਰਾ ਮਜ਼ਦਾ ਦੀ ਅੱਠਵੀਂ ਧਰਤੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੇਂਦੀਦਾਦ ਦੇ ਪਹਿਲਵੀ। ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੋਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਵਾਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਐਲਟਨ ਐਲ ਡੈਨੀਅਲ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਖਵਾਰਜ਼ਮ ਨੂੰ ਅਵੈਸਟਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਘਰ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ "ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਭਾਵਤ ਸਥਾਨ" ਹੈ,[20] [ਪੁਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ] ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੇਖੋਦਾ ਨੇ ਖਵਾਰਜ਼ਮ ਨੂੰ "ਆਰੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ" (مهد قوم آریا) ਕਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਖਵਾਰਜ਼ਮ ਕਈ ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਗਣਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

'ਤੇ ਸੁਪਰਇੰਪੋਜ਼ਡ ਅਤੇ ਚੋਰਸਮੀਆ ਦੇ ਨਾਲ ਓਵਰਲੈਪਿੰਗ ਖੁਰਾਸਾਨ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ (ਸੇਮਨਾਨ ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਉੱਤਰੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਪਾਮੀਰ ਦੀ ਤਲਹਟੀ ਤੱਕ ਲਗਭਗ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਸੀ)। ਮੌਜੂਦਾ ਦਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੁਰਕਮੇਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸੰਜਨ, ਰਜ਼ਾਵੀ ਖੋਰਾਸਾਨ ਸੂਬਾ, ਉੱਤਰੀ ਖੁਰਾਸਾਨ ਪ੍ਰਾਂਤ, ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਖੋਰਾਸਾਨ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੁਰਾਣੇ ਖੋਰਾਸਾਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਹਨ। 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਮੰਗੋਲ ਹਮਲੇ, ਖੁਰਾਸਾਨ ਨੂੰ ਗ੍ਰੇਟਰ ਈਰਾਨ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰਾਜਧਾਨੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[21][ਪੰਨਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]

ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ

ਸੋਧੋ

ਚੀਨ ਦੇ ਤਾਸ਼ਕੁਰਗਨ ਤਾਜਿਕ ਆਟੋਨੋਮਸ ਕਾਉਂਟੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਾਜਿਕ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ।[22]ਚੀਨੀ ਤਾਸ਼ਕੁਰਗਾਨ ਤਾਜਿਕ ਆਟੋਨੋਮਸ ਕਾਉਂਟੀ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਈਰਾਨੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਯਾਰਕੰਦ, ਅਤੇ ਹੋਟਨ ਈਰਾਨੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[23]

ਨੋਟਸ ਅਤੇ ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ

ਵਿਆਖਿਆਤਮਕ ਫੁਟਨੋਟ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ Frye, Richard N. (1975). The Golden Age of Persia: The Arabs in the East. Weidenfeld and Nicolson. p. 184. ISBN 978-0-7538-0944-0. [..] throughout Iran's history the western part of the land has been frequently more closely connected with the lowlands of Mesopotamia than with the rest of the plateau to the east of the central deserts.
  2. ↑ Yavari, Neguin (1997). Iranian Perspectives on the Iran-Iraq War; Part II. Conceptual Dimensions; 7. National, Ethnic, and Sectarian Issues in the Iran–Iraq War. University Press of Florida. p. 80. ISBN 978-0-8130-1476-0. Between the coming of the 'Abbasids and the Mongol onslaught, Iraq and western Iran shared a closer history than did eastern Iran and its western counterpart.
  3. ↑ Morony, Michael G. "IRAQ AND ITS RELATIONS WITH IRAN". IRAQ i. IN THE LATE SASANID AND EARLY ISLAMIC ERAS. Encyclopædia Iranica. Retrieved 25 June 2024. Persian remained the language of most of the sedentary people as well as that of the chancery until the 15th century and thereafter, as attested by Ḥāfeẓ-e Abru (d. 1430) who said, "The majority of inhabitants of Iraq know Persian and Arabic, and from the time of the domination of Turkic people the Turkish language has also found currency: as the city people and those engaged in trade and crafts are Persophone, the Bedouins are Arabophone, and the governing classes are Turkophone. But, all three peoples (qawms) know each other's languages due to the mixture and amalgamation."
  4. ↑ Csató, Éva Ágnes; Isaksson, Bo; Jahani, Carina (2005). Linguistic Convergence and Areal Diffusion: Case Studies from Iranian, Semitic and Turkic. Routledge. ISBN 978-0-415-30804-5.
  5. ↑ Malayeri, Mohammadi; Iransher, Del-e (1375). محمدی ملایری، محمد: فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم: دل ایرانشهر، تهران، انتشارات توس 1375. Vol. II.
  6. ↑ "Iraq plans to send 200-member trade delegation to Iran". Tehran Times. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 25 June 2024.
  7. ↑ "Regional developments are leading to convergence of nations: Ahmadinejad". Mehr News Agency. Archived from the original on 29 December 2010. Retrieved 25 June 2024.
  8. ↑ "Regional developments are leading to convergence of nations: Ahmadinejad". Mehr News Agency. 31 August 2007. Archived from the original on 29 December 2024. Retrieved 25 June 2024. {{cite news}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch; 29 ਦਸੰਬਰ 2010 suggested (help)
  9. ↑ "Encyclopædia Iranica", Wikipedia (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ), 2024-03-31, retrieved 2024-06-27
  10. ↑ Historical Background Vol. 3, Colliers Encyclopedia CD-ROM, 02-28-1996
  11. ↑ Swietochowski, Tadeusz (1995). Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition. Columbia University Press. pp. 69. 133. ISBN 978-0-231-07068-3.
  12. ↑ L.Batalden, Sandra (1997). The newly independent states of Eurasia: handbook of former Soviet republics. Greenwood Publishing Group. p. 98. ISBN 978-0-89774-940-4.
  13. ↑ Ebel, Robert E.; Menon, Rajan (2000). Energy and Conflict in Central Asia and Caucasus. Rowman & Littlefield. p. 181. ISBN 978-0-7425-0063-1.
  14. ↑ Andreeva, Elena (2010). Russia and Iran in the great game: travelogues and orientalism. Taylor & Francis. p. 6. ISBN 978-0-415-78153-4.
  15. ↑ Çiçek, Kemal, Kuran, Ercüment (2000). The Great Turkish-Ottoman Civilization. University of Michigan. ISBN 978-975-6782-18-7.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  16. ↑ Ernest Meyer, Karl, Blair Brysac, Shareen (2006). Tournament of Shadows: The Great Game and the Race for Empire in Central Asia. Basic Books. p. 66. ISBN 978-0-465-04576-1.{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)[permanent dead link]
  17. ↑ Houtsma, M. Th (1993). First Encyclopedia of Islam (1918 to 1936). BRILL. ISBN 978-90-04-09796-4.
  18. ↑ Schippmann, Klaus (1989). Azerbaijan: Pre Islamic History. Encyclopedia Iranica. pp. 221–224. ISBN 978-0-933273-95-5.
  19. ↑ LITVINSKII, B. A.; PICHIKIAN, I. R. (1994). "The Hellenistic Architecture and Art of the Temple of the Oxus" (PDF). Bulletin of the Asia Institute. 8: 47–66. ISSN 0890-4464. JSTOR 24048765.
  20. ↑ Daniel, E. (2001). History of Iran. p. 28. ISBN 978-0-313-30731-7.
  21. ↑ Lorentz, J (1995). Historical Definition of Iran.
  22. ↑ See Encyclopædia Iranica, p. 443, for Persian settlements in southwestern China; Iran-China Relations for more on the historical ties.
  23. ↑ "Persian language in Xinjiang" (زبان فارسی در سین کیانگ). Zamir Sa'dollah Zadeh (دکتر ضمیر سعدالله زاده). Nameh-i Iran (نامه ایران) V.1. Editor: Hamid Yazdan Parast (حمید یزدان پرست). ISBN 978-964-423-572-6 Perry–Castañeda Library collection under DS 266 N336 2005.

[1] [2]

ਹਵਾਲੇ ਫੁਟਨੋਟ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q., eds. (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. London ; Chicago: Fitzroy Dearborn. pp. 307. ISBN 978-1-884964-98-5.
  2. ↑ Takmīl Humāyūn, Nāṣir (1383). Khvārazm. Az Īrān chih mīʹdānam? (Chāp-i 1 ed.). Tihrān: Daftar-i Pizhūhishhā-yi Farhangī. p. 78. ISBN 978-964-379-023-3.

[1] [2]

  1. ↑ Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q., eds. (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. London ; Chicago: Fitzroy Dearborn. pp. 307. ISBN 978-1-884964-98-5.
  2. ↑ Takmīl Humāyūn, Nāṣir (1383). Khvārazm. Az Īrān chih mīʹdānam? (Chāp-i 1 ed.). Tihrān: Daftar-i Pizhūhishhā-yi Farhangī. p. 78. ISBN 978-964-379-023-3.
  3. ↑ Ricks, Thomas M. (2007-05). "RICHARD N. FRYEGreater Iran: A 20th-Century Odyssey (Costa Mesa, Calif.: Mazda Publishers, Inc., 2005). Pp. 377. $45.00 cloth". International Journal of Middle East Studies (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 39 (2): 307–309. doi:10.1017/S0020743807070195. ISSN 1471-6380. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
  4. ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :0
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਗ੍ਰੇਟਰ_ਇਰਾਨ&oldid=760891" ਤੋਂ ਲਿਆ